از زمانی که موضوع خاطره‌نویسی را برای پژوهش و کار انتخاب کرده‌ام با منابع جالب و نمونه‌های زیبایی آشنا شده‌ام. حکایت کائنات است که روی هرچه تمرکز می‌کنی، ابزار و امکانتش هم جور می‌شود.
یک سال و نیمی می‌شود که در این باب می‌پژوهم. دیدم حیف است من که اعتقاد راسخ به مستندسازی و تجربه‌نگاری دارم، این منابع جذاب، تامل‌برانگیز و یاری‌رسان را برای علاقمندان این ژانر ثبت نکنم.
این مقاله شامل معرفی کتاب‌هایی است که من در مسیر خاطره‌نویسی مطالعه کرده‌ام. طبیعی است که انتهایی برای آن قائل نیستم.
*************
کتاب: میراث تو داستان زندگی توست. (راهنمای گام‌به‌گام برای نوشتن داستان زندگی‌تان)
نویسنده: دکتر ریچارد کمپبل، دکتر چریل اسونسون
مترجم: سیمین موحد
انتشارات: کتیبه‌ی پارسی
این کتاب با استفاده از ساختار یک خانه، مراحل نوشتن داستان زندگی شخصی را تشریح می‌کند. نکته‌ی جالب این کتاب سوال‌ها و مضمون‌های متنوعی است باعث می‌شود با پاسخ به آنها نه تنها داستان زندگی شکل بگیرد بلکه به شناخت خود نیز کمک می‌کند.
در این مقاله بیشتر با این کتاب آشنا خواهید شد.
————————————————————————————–
کتاب: حذف افکار و احساسات سمی با خاطره‌نویسی (خاطره‌درمانی)
نویسنده: دکتر علی شمیسا
انتشارات: نسل نواندیش
نوشتن خاطرات و تجربه‌های گذشته به شکلی هدفمند و آگاهانه، شکلی از تخلیه‌ی ذهن است و با همین نوشتن‌ها و یادداشت‌های روزانه و هفتگی که از زندگی شخصی خود می‌نویسید، به نوعی ذهنتان را پاکسازی می‌کنید. در این کتاب دکتر شمیسا که خود روان‌شناس بالینی است، قالب‌ها، سرفصل‌ها و موضوعات مختلفی برای نوشتن از خود معرفی می‌کنند. درواقع با تداعی خاطرات، احساسات و افکار منجر به خودشناسی و دریافت درس‌های گذشته می‌گردد.
————————————————————————————–
کتاب: آموزش خاطره‌نویسی پیشرفته
نویسنده: ابولفضل درخشنده
انتشارات: حدیث قلم
در این کتاب بطور اختصاصی به خاطره‌نویسی پرداخته می‌شود. قالب‌ها و زاویه‌ی دید از دیدگاه خاطره‌نویسی مورد بررسی قرار می‌گیرد. به نظر من کمی فصل‌ها پراکنده هستند و از انسجام درست برخوردار نمی‌باشند. اما برای شروع خاطره‌نویسی با توجه به اینکه منابع فارسی برای آموزش تخصصی این ژانر بسیار محدود است، بد نیست.
————————————————————————————–
کتاب: زندگی‌نامه‌نویسی
نویسنده: هرماینی لی
مترجم: فرنوش سلیمان‌زاده
انتشارات: سینا
زندگی‌نامه‌نویسی یکی از پرطرفدارترین و پرمخاطب‌ترین گونه‌های ادبی غیرداستانی و گاهی داستانی است. در این کتاب، نویسنده به قولی از عهد حجر تاریخچه‌ی زندگی‌نامه‌نویسی را تاکنون ارائه می‌دهد. البته زندگی‌نامه‌نویسی به معنی نوشتن زندگی دیگران. زندگی‌نامه هم یکی از زیرمجموعه‌های خاطره‌نویسی محسوب می‌شود با این تفاوت که دوره‌ی زمانی آن طبیعتن بیش از خاطره است. بنابراین اگر به زندگی‌نامه‌نویسی علاقه دارید، خواندن این کتاب می‌تواند برایتان جالب باشد و دریچه‌های تازه‌ای در این ژانر برایتان باز می‌کند.
————————————————————————————-
کتاب: نقش‌هایی به یاد
نویسنده: احمد اخوت
انتشارات: گمان (مجموعه زندگی نگاره‌ها)
در این کتاب که اولین عنوان از مجموعه‌ی زندگی‌نگاره‌های نشر گمان است، نه تنها عاشق نثر احمد اخوت می‌شوید، بلکه با نمونه‌های بسیار جالبی از ادبیات خاطره‌نویسی آشنا می‌شوید که لذت جستجو و گردش در این ژانر را دوچندان می‌کند. نویسنده با پژوهش‌های خود، خاطرات را به طرزی خلاقانه دسته‌بندی کرده است. همچنین با نویسندگان و نمونه‌های قشنگی از انواع خاطرات آشنا می‌شوید.
————————————————————————————–
کتاب: عکاسی، بالون‌سواری، عشق و اندوه
نویسنده: جولین بانز
مترجم: عماد مرتضوی
انتشارات: گمان (مجموعه زندگی نگاره‌ها)
این کتاب سه فصل دارد.
گناه ارتفاع: تاریخچه‌ای مختصر اما مفید در مورد بالون‌سواری و عکاسی هوایی است. شخصیت‌های انتخاب شده که درباره کارهای آنان گزارش می‌دهد، هدفمند انتخاب شده‌اند.
بر روی سطح: داستانی عاشقانه میان دو تا از شخصیت‌های معرفی شده‌ی فصل قبل که بیشتر شبیه خواندن داستان کوتاهی است تا واقعه‌ای که اتفاق افتاده است.
از دست رفتن عمق: قصه‌ی اندوه و سوگ نویسنده-جولین بانز- از فوت همسرش براثر تومور مغزی است. خاطراتی که بصورتی هنرمندانه از یک فرایند سوگواری و عمق اندوهش نقل می‌کند. جملاتی که اگر تجربه‌ی سوگ و ازدست‌دادن داشته باشید، به شما کمک می‌کند و بسیار تامل‌برانگیز است.
جالبی دیگر این فصول این است هریک با یک جمله‌ی مشابه آغاز می‌شوند و حول یک موضوع کلی گسترش می‌یابد.
دو چیز را که تا حالا کنار هم قرار نگرفته‌اند کنار هم می‌گذارید و جهان تغییر می‌کند. احتمالن کسی آن لحظه توجهی نمی‌کند، اما مهم نیست. به هرحال جهان عوض شده دیگر.
دو چیز را که تا حالا کنار هم قرار نگرفته‌اند کنار هم می‌گذارید؛ بعضی وقت‌ها جواب می‌دهد بعضی وقت‌ها نه.
دو آدمی را که تا حالا کنار هم قرار نگرفته‌اند کنار هم می‌گذارید. بعضی وقت‌ها مثل اولین باری می‌شود که تلاش شد تا بالونی هیدروژنی را به بالون هوای گرم ببندند: ترجیح می‌دهید اول بسوزید و بعد زمین بیفتید یا اینکه اول عشق زمینتان بزند و بعدن شما را بسوزاند؟ گاهی شدنی‌ست و یک چیز تازه درست می‌شود و دنیا عوض می‌شود. بعدش، یک وقتی، دیر یا زود، به خاطر فلان یا بهمان علت، یکی از آن دو نفر کم می‌شود و چیزی که کسر شده بیشتر است از مجموع همه‌ی آنچه بوده است. از نظر ریاضی البته احتمالن ممکن نیست؛ اما از نظر احساسی چرا.
————————————————————————————–
کتاب: در وادیِ درد
نویسنده: آلفونس دوده
مترجم: عماد مرتضوی
انتشارات: گمان (مجموعه زندگی نگاره‌ها)
این کتاب یادداشت‌های نویسنده درباره‌ی ۴۰ سال مدارای با درد و تقرب به مرگ است. آلفونس دوده، امروز نویسنده‌ی فراموش‌شده‌ای به حساب می‌آید. رمان‌نویس، نمایش‌نامه‌نویس و روزنامه‌نگاری که به صاحب سبکی و طنزپردازیِ سرخوشانه‌اش معروف است. اما در زمان خودش نه تنها فوق‌العاده موفق (و صاحب ثروت بسیار) بود که در محفل بزم ادبیات بالای مجلس می‌نشست.
او مشاهده‌گرِ اگر نگوییم عمیق‌ترین چیزها در زندگی اما معنادارترین و محسوس‌ترین و واقعی‌ترین چیزها بوده است. این موضوع را در دفتر اول یادداشت‌ها که درباره خود بیماری و حال و روزش هست و همچنین در دفتر دوم که در مورد دیگر بیمارانِ همراهش قابل مشاهده است.
نکته‌ی دیگر جالب توجه این یادداشت‌ها این است که دوده با وجود بیماری مزمن و دردناک بسیار پرکار بوده و دست از نوشتن برنداشته است که بسیار الهام‌بخش است. نثر ادبی، ظرافت و جزئیاتی که در توصیف درد خود و بیماران دیگر دارد بسیار قابل توجه است.
این کتاب نمونه‌ی خوبی برای ثبت خاطرات و تجربیات درمورد بیماری است.
————————————————————————————–
کتاب: اطلس
نویسنده: خورخه لوئیس بورخس
مترجم: احمد اخوت
انتشارات: گمان (مجموعه زندگی نگاره‌ها)
از پیش‌گفتار به قلم بورخس:
« تا جاییکه به این کتاب مربوط است- کتابی که حالاحالاها مانده تا یک اطلس درست و حسابی شود- به دو علت کاملن مشخص می‌توان اشاره کرد. باعث اولش آلبرتو خیری است- شاعر برجسته‌ی آرژانتینی. در طول اقامت دلپذیرمان در این سیاره، ماریا کوداما و من به خطه‌های بسیاری سفر کردیم و اقامت دلپذیری داشتیم و این سیاحت‌ها، عکس‌ها و نوشته‌های زیادی را می‌طلبید. علت دوم را باید از انریکو پسونیِ ناقد و ناشر متاثر دانست که این عکس‌ها و نوشته‌ها را دید. خیری معتقد بود که این مواد خام را می‌توان با حزم تمام درهم تنید و کتابی حساب‌شدهپف ولی با چفت‌وبستی کمی رها، بی‌سامان فراهم آورد. این اطلس همان کتاب است.
اطلس کتابی متشکل از مجموعه‌ای از متون نیست که آنها را عکس‌هایی همراهی کند و یا سلسله‌ای از عکس باشد که نوشته‌هایی آنها را توضیح دهد. هر بخش بر وحدت واژه‌ها و تصاویر دلالت می‌کند.»
کتاب اطلس نمونه‌ای خلاقانه از ترکیب متن و عکس به منظور ثبت حضور در مکان‌های مختلف این سیاره است. نه سفرنامه‌ای گزارشی یا داستانی بلکه متونی کوتاه همراه با عکس که علاوه بر اشاره به حضور نویسنده در آنجا، اطلاعات جالبی از خاطرات و اتفاقات مربوط به آن مکان می‌دهد.
————————————————————————————–
کتاب: پروست علیه زوال
نویسنده: یوزف چاپسکی
مترجم: شبنم نیک‌رفعت
انتشارات: گمان (مجموعه زندگی نگاره‌ها)
این کتاب روایت نویسنده، یوزف چاپسکی- هنرمند نقاش و افسر لهستانی- در اسارت و سرمای مهلک اردوگاه‌های جنگ در شوروی برای هم‌بندانش از تجربه‌ی خواندن رمان در جستجوی زمان از دست‌رفته‌ی پروست است. کسی که در شب‌های سرد اردوگاه تقلا می‌کند رمان پروست را به یاد بیاورد و برای رفقای دربندش تعریف کند، مگر این چنین از مهابت یاس بکاهد.
این کتاب نمونه‌ای جالب است از اینکه چطور روایت خاطرات می‌تواند نجات‌دهنده باشند. البته برای کسانی که رمان هفت جلدی پروست را خوانده باشند نیز جالب خواهد بود. رمان پروست نیز سازوکاری خاطره‌ا‌ی دارد.
————————————————————————————-
کتاب: پاریس فرانسه
نویسنده: گرترود استاین
مترجم: پوپه میثاقی
انتشارات: گمان (مجموعه زندگی نگاره‌ها)
این کتاب، کتابی است درباره‌ی پاریس که حقایق بسیاری را درباره‌ی فرانسوی‌ها بیان می‌کند. درعین حال تصویری هم از استاین و زمانه‌اش به دست می‌دهد. تصویری است از پاریس نوشته‌ی یک امریکایی که همان‌طوری فکر می‌کند که امریکایی‌ها فکر می‌کنند. فکر می‌کند که دارد فرانسه را به ما نشان می‌دهد ولی ما امریکار را در تصویر او می‌بینیم.
شیوه‌ی نگارش و توصیف این کتاب، ایده‌های تازه‌ای درباره سکونت در مکانی غیر از وطن و زادگاه ارائه می‌دهد. چگونه خوب دیدن و مشاهده‌ی محیط و آدم‌ها را نشان داده و نمونه‌ی خوبی است برای کسانی که دور از وطن یا شهرشان تمایل به خلق اثر و ارائه‌ی اطلاعات درباره‌ی آن مکان به سبکی شخصی دارند.
——————————————————————————————————-
کتاب: خاطرات کتابی
نویسنده: احمد اخوت
انتشارات: گمان (مجموعه زندگی نگاره‌ها)
خاطرات کتابی، مجموعه‌ای از جستارها درباره‌ی خاطرات نویسندگان از کتاب‌ها وکتاب‌خوانی است. تاثیراتی که برخی کتاب‌های خاص بر زندگی ادبی افراد داشته‌اند و برخی ویژگی کتاب‌ها که خاطرات را تداعی کرده و الهام‌بخش نوشتن شده‌اند.
با خواندن مقالات متعدد و متنوع این دو کتاب درمی‌یابیم که چطور اهل کتاب با کتاب‌ها زندگی می‌کنند و خاطره می‌سازند. همچنین با ایده‌های تازه‌ای برای نوشتن آشنا می‌شویم. درواقع می‌بینیم که برای اهل کتاب، موضوع برای نوشتن تمامی ندارد.
——————————————————————————————————-
کتاب: موقعیت و داستان، هنر روایت شخصی
نویسنده: ویویان گورنیک
مترجم: آزاده هاشمیان
انتشارات: چشمه
کتابی کوتاه اما عمیق درباره‌ی مفهوم روایت شخصی و چگونه روایت کردن از خود است. در این کتاب با نمونه‌های متنوع و درخشانی از جستارهای شخصی و مموآرها آشنا می‌شوید که با هدف بهتر خواندن و نقد درست انتخاب شده‌اند. در این کتاب با پرسونای نویسنده در نوشتار شخصی آشنا می‌شوید که برای کسی که می‌خواهد در این وادی قلم بزند، مفهومی اساسی است.
آخرین دیدگاه‌ها