خاطره‌نویسی (مموآر) روش محبوبی برای انعکاس درس‌آموخته‌های زندگی و به اشتراک‌گذاری تجربیات زیسته است. بااینکه از نظر ادبی، روایت غیرداستانی خلاق به حساب می‌آید اما می‌توان با استفاده از عناصر داستانی آن را به صورتی شکل داد تا با افراد مختلف و پیش‌زمینه‌های متفاوتشان ارتباط برقرار کند.
چیزی که در خاطرات و مموآرنویسی بسیار اهمیت دارد، موضوع آن است. خاطره بهتر است یک موضوع مشخص را دنبال کند و به اثری که آن موضوع بر شخص داشته و باعث تحول او شده است، بپردازد. چراکه غیر از این، خواننده نمی‌تواند با خاطره‌نویس همراه شده و او را در داستانش همراهی کند.
هیچ محدودیتی برای طبقه‌بندی خاطرات وجود ندارد، همانطور که هیچ نوع محدودیتی برای تجربیات ما به عنوان انسان‌های متفکر و احساسی وجود ندارد. اکثر آنها به چندین طبقه‌ی اصلی تقسیم می شوند، اما با همپوشانی قطعی. در ادامه به چند نوع کلی اشاره می‌شود، اما بدانید که تنوع خاطرات با توجه به موضوع بسیار متنوع است.
- خاطرات دگرگونی
- خاطرات اعترافی
- خاطرات حرفه‌ای
- خاطرات افراد مشهور
- خاطرات سفر
- خاطرات جنگ
- خاطرات زندان
خاطرات دگرگونی
معمولا پس از تحمل چالشی بزرگ توسط نویسنده نوشته می شود. این داستان‌ها تقریباً همیشه شامل یک موضوع رستگاری هستند، خواه به دست آمده یا گم شده باشد. مثلا:
کتاب در جستجوی آزادی[۱]، ارین فرنچ برای اولین بار عشق خود را به آشپزی به عنوان یک دختر جوان در غذاخوری پدرش در شهر فریدام، مین کشف کرد. اما در اوایل بزرگسالی، او با اعتیاد به مواد مخدر، نبرد دلهره‌آور حضانت پسرش و مشکلات متعدد دست و پنجه نرم می‌کند، تا اینکه در نهایت با کمک جامعه و عشق به غذا خودش را بازمی‌‌یابد و رستوران تحسین‌شده «آشپزخانه گم‌شده[۲]» را باز می‌کند.
خاطرات اعترافی
این خاطرات بدون عذر، جسورانه هستند. نویسنده رازهایی دردناک و سخت را در مورد خود یا خانواده اش برملا می‌کند و اینکه چگونه این اسرار، او را تحت تأثیر قرار داده‌است. مثلا:
کتاب اعترافات[۳] ژان ژاک روسو، خوانندگان را شوکه می‌کند زیرا، داستانی از بلوغ او و حاوی جزئیاتی غیرمنتظره مانند تمایلات جنسی او بود.
خاطرات حرفه ای
این خاطرات می‌توانند ظهور و موفقیت یک شخص در کسب‌وکار یا یک شرکت موفق باشند. از خاطرات کارآفرینان موفق گرفته تا شرکت‌های مولتی‌میلیون دلاری.
خاطرات افراد مشهور
نویسنده داستان شهرت خود یا موفقیت در کاری را روایت می‌کند. مانند:
من ملاله هستم نوشته ملاله یوسف‌زای جزئیات حمله وحشتناک به او توسط طالبان، بهبودی او و تصمیم او برای مبارزه برای تحصیل دختران در سراسر جهان را شرح می دهد.
خاطرات سفر
این خاطرات به ما اجازه می دهد با نویسنده همراه شویم و از طریق تجربیات او درباره زمان و مکان بیاموزیم. مانند:
وحشی[۴] نوشته شریل استرید، ما را به سفر انفرادی و احساسی خود در امتداد مسیر پاسیفیک کرست[۵] می برد. او در این سفر بری غم از دست دادن مادرش و ازدواجش سوگواری کرده و با تفکر به یک خودشناسی منحصربفرد می‌رسد.
شاید انوع دیگری را نیز بتوان در میان آثار مشهور نویسندگان یافت. اما بسیاری از قصه‌هایی که خوانده‌ایم و بر ما تاثیر گذشته‌اند، در این طبقه‌بندی‌ها قرار می‌گیرند.
خاطرات جنگ
اگر امیدی به پایان جنگ‌ها در جهان داشتم، می‌توانستم بگویم که خاطرات جنگ متعلق به نسل خاصی است. اما متاسفانه همچنان انواع جنگ‌ها در سراسر جهان وجود دارد و به تبع آن، افرادی که مستقیم و غیر مستقیم تحت تاثیر آن قرار می‌گیرند. در این میان عده‌ای هستند که خاطرات خود و اثرات جنگ را ثبت کرده و دراختیار دیگران قرار می‌دهند. هرچند سخت، هرچند غم‌انگیز.
از جنگ‌های جهانی اول و دوم کتاب‌ها و فیلم‌های زیادی براساس خاطرات افراد موجود است. از جنگ ایران و عراق هم که من خود به نوعی تحت تاثیر آن بوده‌ام نیز همینطور.
خاطرات زندان
از وقتی زندان وجو داشته، خاطرات زندانی هم وجود داشته است. هر زندانی خاطرات خویش را به دلایل مختلف می‌نویسد. یکی می‌نویسد تا روزهای پرملال و یکنواخت زندان را سپری کند. دیگری می‌نویسد تا بر چیزی شهادت دهد و به خود (و دیگران) ثابت کند که هنوز زنده است.
داستان هر زندانی نمونه‌ای است از داستان همه زندانی‌ها. شاید حال و فضا و شرایط محیطی حاکم بر زندانی با زندان دیگر تفاوت داشته باشد، اما به نظر می‌رسد که بر خاطرات زندانیان یک ساختار و یک منطق حاکم است.
از معروفترین خاطرات زندان، خاطرات اردوگاه‌های کار اجباری نازی‌ها در جنگ جهانی دوم است.
در قسمت پنجم پادکست پراجکت O هم می‌توانید در مورد انواع خاطرات بشنوید.
طی مطالعه و پژوهش در کتاب‌های خاطره‌نویسی و موضوعات مختلف، من خود با توجه به تجربه یک طبقه‌بندی شخصی ارائه کرده‌ام و در هر موضوع اثر آن موضوع را بر زندگی‌ام بررسی کرده‌ام. این مساله نه تنها به خودامتشافی منجر می‌گردد بلکه امیدوارم مایه‌ی الهام برای خوانندگان باشد.
می‌توانید در مقالات زیر با این طبقه‌بندی شخصی آشنا شوید:
- خاطرات هواشناسی | وقتی وضع هوا بر آموزش اثر می‌گذارد
- خاطرات خیالی | تمرینی خلاقانه برای ذهن
- خاطرات عتیقه
- خاطرات بیمارستانی
- خاطرات هوایی
- خاطرات زمینی
- خاطرات خوراکی
- خاطرات سریالی
- خاطرات دزدی
- خاطرات اسباب‌کشی
- خاطرات ورزشی
[۱] Finding Freedom
[۲] The Lost Kitchen
[۳] confessions
[۴] wild
[۵] Pacific Crest Trail
آخرین دیدگاه‌ها